Emri “Jezus” nuk do të kishte kuptim për vetë burrin nga Nazareti, sepse shkronja “J” nuk ekzistonte në kohën e tij. Për ata që duan të dinë se si u formua feja ose thjesht pëlqejnë një fakt gjuhësor, historia e emrit të Jezusit tregon sesi fjalët kalojnë përmes përkthimeve, ndikojnë mbi njerëzit dhe ndonjëherë i ngatërrojnë brezat.
Në të vërtetë, figura historike e Jezusit ndoshta fliste arameisht, gjuhën amtare të Judesë, rajon në Perandorinë Romake ku studiuesit besojnë se jetoi Mesia dhe dishepujt e tij (tani pjesë e Izraelit dhe Palestinës), edhe pse ai me shumë gjasë lindi dhe u rrit në Nazaret, në Galile.
“Nuk mund të dimë me siguri se cilat gjuhë fliste Jezusi,” deklaroi profesore Dineke Houtman, eksperte mbi Judaizmin dhe Krishterimin nga Universiteti Protestant Teologjik në Holandë. “Megjithatë, duke marrë parasysh prejardhjen e tij familjare në Nazaret, mund të supozojmë se gjuha e tij e përditshme ishte aramishtja.”
Kjo mbështetet nga dokumentet e mbijetuara të papiruseve nga rajoni i Galilesë, të cilat tregojnë se kjo ishte gjuha e zakonshme në mesin e popullatës hebreje, si edhe përkthimet e hershme greke të Ungjillit që regjistronin birin e Perëndisë duke thënë disa fraza në aramaisht.
Për më tepër, “Jezusi” me një “J” të fortë nuk ekzistonte gjatë kohës që ai jetoi, “J” nuk do të shfaqej në gjuhën e shkruar deri në 1500 vjet pas vdekjes së tij.
Në vend të kësaj, Zoti dhe Shpëtimtari i tij do të kishin shkuar me Yeshua ose variantin e tij Yeshu, të cilët ishin dy nga emrat më të zakonshëm në Galile në atë kohë, ekuivalenti i Liam ose Olivia në SHBA sot.
Ndërkohë, “Krishti” në fakt nuk ishte një mbiemër, por një kuptim honorifik “i vajosuri i Perëndisë”. Si një hebre i varfër, Jezusi i vërtetë nuk do të kishte pasur një titull fantazmë, por do të referohej nga vendi i tij i origjinës.
“Në botën e lashtë, shumica e njerëzve nuk kishin një mbiemër siç e kuptojmë ne sot,” tha dr. Marko Marina, një historian nga Universiteti i Zagrebit në Kroaci. “Në vend të kësaj, ata u identifikuan përmes mjeteve të tjera, si prejardhja e tyre, vendi i origjinës ose karakteristika të tjera dalluese.”
Profesori shtoi, “Për shembull, dikush mund të quhet “Gjoni, i biri i Zebedeut” ose “Maria Magdalena”, me “Magdalena” ndoshta që tregon se ajo ishte nga një vend i quajtur Magdala.”
Pra, Jezusi, i cili shpesh përmendet në Bibël si “Jezusi i Nazaretit” ose “Jezusi Nazareas” për shkak të vendlindjes së tij, do të kishte qenë “Yeshu Narazene” në aramishten e lashtë.
Pra, si e mori emri e tij një ringjallje gjuhësore si “Jezu Krishti?” Përgjigja qëndron te transliterimi, praktika e përkthimit të tingullit të gjuhës së vjetër ndërmjet gjuhëve. Për shembull, hello në “japonisht” përkthehet në “konnichiwa” në anglisht.
Pra, kur shkruesit e ungjijve përkthyen Dhiatën e Re në greqisht, ata u përpoqën të përvetësonin emrin aramaik Yeshua, i cili rezultoi një sfidë fonetike duke qenë se ata nuk kishin tingujt e duhur për ta bërë këtë siç duhet.
Kështu ata formuluan një plan B. “Në shekullin e parë të erës sonë kishte tashmë një precedent për transliterimin e emrit aramaik Yeshua si Iesous,” shpjegoi profesoreshë Candida Moss, një eksperte e krishterimit të hershëm nga Universiteti i Birminghamit, ndërsa diskutonte ardhjen e dytë të emrit të Jezusit. “Pra, kur Pali dhe ungjilltarët i referohen Jezusit, Yeshu/a, ata përdorin ekuivalentin tashmë të vendosur grek të Iesous me një tingull ‘s’ në fund.”
Ajo shtoi: “Kur Dhiata e Re u përkthye në latinisht, pati një ndryshim tjetër të lehtë, këtë herë nga Iesous u transliterua si Iesus”.
Sa i përket prejardhjes së “J”, shkronjat “I” dhe “J” ishin të këmbyeshme në tekst deri në shekullin e 16-të, kur gramatikani italian Gian Giorgio Trissino bëri dallimin, besojnë studiuesit.
Në shekullin e 17-të, tingulli “j” u bë aq i përhapur sa përkthyesit e vendosën atë në emra biblikë.
Nga ana tjetër, “lesus” u bë “Jezus” dhe voila, lindi “Jezus Krishti”, si të thuash.
Ndërkohë, Yeshuas e tjerë që nuk kishin kaluar nëpër një morfozë të tillë epike shkronjash thjesht u ndryshuan në “Joshua”, pra emrat e anglishtes në Bibël që njerëzit përdorin sot.
“Kjo është një histori e transliterimit dhe e përkthimit të një emri në disa shkrime të ndryshme nga aramishtja në greqisht, nga greqishtja në latinisht dhe në fund nga latinishtja në anglisht,” shpjegoi profesor Moss.
Kjo zbulesë nominale nuk është aspekti i vetëm i jetës së Jezusit që ka habitur njerëzit kohët e fundit.
Shumë janë tronditur kur zbuluan se ditëlindja e Jezu Krishtit nuk ishte në fakt me 25 dhjetor, Papa Julius I zgjodhi 25 dhjetorin me gjasë për shkak të komoditetit në shekullin e 4 pas Krishtit për të festuar në të njëjtën ditë me festivalin pagan Saturnalia, i cili shënon solsticin dimëror.
Për të gjithë ata që janë të magjepsur nga detajet e fesë, ky rrëfim për emrat nuk është thjesht kuriozitet, por një kujtesë se mesazhi nuk qëndron te fjalët. Siç thuhet bukur në një shkrim: “Ndryshimi i gjuhës së një fjale nuk ndikon në kuptimin e saj. Mund ta quajmë Jezus, Jeshua ose JehSou pa ndryshuar thelbin e Tij. Në çdo gjuhë, emri i Tij është ‘Zoti është Shpëtimi’. Qoftë të thuash ‘Jesus’, ‘Yeshua’ apo ‘Iesous’, mesazhi është shpresë, identitet dhe mënyra se si besimi ndryshon dhe mbijeton edhe kur fjalët ndryshojnë, mesazhi mbetet i njëjtë.” / Wellbeing Whisper – Syri.net
