Three Gorges Dam është projekti më i madh hidrocentral i ndërtuar ndonjëherë në historinë e botës.
Kur filloi ndërtimi në 1994, kjo digë u krijua jo vetëm për të gjeneruar energji elektrike për të shtyrë rritjen e mprehtë ekonomike të Kinës, por edhe për të zbutur lumin më të gjatë të vendit, duke mbrojtur miliona njerëz nga përmbytjet fatale. Diga ishte gjithashtu edhe një simbol i aftësisë teknologjike, duke u bërë pikë tërheqëse për Krenarinë Kombëtare. Por, parashikimet nuk kanë rezultuar kështu.
I gjithë projekti kushtoi 200 miliardë juanë (28.6 miliardë dollarë), dhe u deshën gati dy dekada për të ndërtuar dhe kërkuan prishjen e shtëpive të më shumë se një milion njerëzve përgjatë lumit Yangtze.
Dhe ndërsa qeveria premtoi që diga do të jetë në gjendje të mbrojë komunitetet rreth rrjedhës së saj kundër një përmbytjeje të menjëhershme “një herë në një shekull”, efikasiteti i saj shpesh është vënë në dyshim.
Këto dyshime rishfaqen kohët e fundit, pasi pellgu i Yangtze me reshje mesatare më të mëdha në gati 60 vjet që nga qershori, ka bërë që lumi dhe degët e shumta të tij të derdhen.
Më shumë se 158 njerëz kanë vdekur ose kanë humbur, 3.67 milion banorë janë zhvendosur dhe 54.8 milion njerëz janë prekur, duke shkaktuar një humbje ekonomike 144 miliardë juanë (20.5 miliardë dollarë).
Megjithë shkatërrimin, autoritetet kineze pretendojnë se Diga Three Gorges ka arritur të luajë një “rol vendimtar” në ndalimin e përmbytjeve.
Operatori i digës, China Three Gorges Corporation, i tha agjencisë shtetërore të lajmeve në Kinë Xinhua se diga ka grumbulluar 18.2 miliardë metra kub ujë. Një zyrtar i ministrisë së burimeve ujore i tha gazetës shtetërore China Youth Daily se diga “uli në mënyrë efektive shpejtësinë dhe shtrirjen e ngritjes së nivelit të ujit” në kufirin e mesëm dhe të poshtëm të Yangtze.
Por me shumë stacione matëse që monitorojnë rrjedhën e lumenjve në pellgun Yangtze duke parë nivele rekord të lartë të ujit gjatë kësaj vere, disa gjeologë thonë se roli i kufizuar i Digës së Tre Grykave në kontrollin e përmbytjeve është “zbuluar lakuriq”.
‘Një filxhan çaji për një vaskë të madhe me ujë’
Diga Three Gorges është një strukturë frikësuese.
Së pari, është një nga strukturat e pakta të bëra nga njeriu në Tokë që është e dukshme me sy të lirë nga hapësira, sipas NASA. Përfunduar në vitin 2006, trupi i digës është i madh.
E gjatë 181 metra dhe përfshin 2.335 metra përtej Yangtze pak para se lugina e thellë, e ngushtë u jep rrugë fushave.
Pastaj ekziston hidrocentrali i saj shoqërues, i cili u përfundua në 2012 dhe ka një kapacitet gjenerues prej 22.500 megavat, ose më shumë se tre herë kapacitetin e Diga Grand Coulee, më e madhja në Shtetet e Bashkuara.
Por sipas propozimit të qeverisë kineze për vitin 1992 , arsyeja kryesore për ndërtimin e digës nuk ishte prodhimi i energjisë, por parandalimi i përmbytjes.
Gjatë sezonit të thatë, tetor-maj, niveli i ujit të rezervuarit mbahet në maksimum 175 metra për të optimizuar prodhimin e energjisë elektrike në hidrocentralin ngjitur. Para se të arrijnë shirat e verës në qershor, gradualisht ulet në 145 metra për të bërë vend për ujërat e përmbytjes që vijnë.
Ulja e niveleve të ujit krijon 22 miliardë metra kub hapësirë ruajtjeje – të mjaftueshme për të përmbledhur gati 9 milion pishina noti me madhësi olimpike. Por kjo nuk është asgjë në krahasim me vëllimin e madh të ujërave që mund të rrjedhin në digë gjatë viteve të këqija, tha Fan Xiao, një gjeolog kinez dhe kritik për një kohë të gjatë i digës.
Gjatë një përmbytjeje një herë në një shekull, më shumë se 244 miliardë metra kub ujë – ose rreth dyfishi i vëllimit të Detit të Vdekur – mund të kalojnë përmes Tre Grykave në dy muaj, sipas llogaritjeve të Fan.
Kapaciteti i ruajtjes së rezervuarit të digës mund të trajtojë vetëm rreth 9% të kësaj shume, shtoi ai.
“Është si të përdorësh një filxhan të vogël në një vaskë të madhe uji. Për sa i përket kontrollit të përmbytjes, kostoja e digës me siguri ka tejkaluar fitimin.”
Për më tepër, diga mund të mbajë ujin vetëm për aq kohë, pasi duhet të krijojë hapësirë për reshje të reja – dhe në sezonin e përmbytjeve, ujërat e shumta të përrenjve mund të vijnë rrëmbyeshëm.
Muajin e kaluar, tre valë përmbytjeje kanë goditur zonën. Diga ka hapur portat e saj nga fundi i qershorit për të lëshuar ujin nga rezervuari i saj, duke tërhequr kritika në mediat sociale kineze se kjo përkeqësoi përmbytjet në rrjedhën e poshtme.
Ndërmarrja që drejtonte digën e mohoi këtë, duke i thënë tabloidit të drejtuar nga shteti “Global Times” se kishte ndihmuar të vonojë ujërat e rrëmbyera që arrijnë në rrjedhën e poshtme.
Por Liqeni Poyang, në provincën Jiangxi, u rrit sërish në nivelin e tij më të lartë në histori – duke tejkaluar rekordin e mëparshëm të vendosur nga përmbytjet katastrofike në 1998, i cili vrau më shumë se 3,000 njerëz. Vende të tjera në rrjedhën e poshtme gjithashtu thyen rekorde historike.
David Shankman, profesor i gjeografisë në Universitetin e Alabama, i cili ka studiuar përmbytjet në Yangtze të mesme, tha se nivelet e rekordeve të ujit treguan se Diga nuk mund të parandalojë përmbytjet e mëdha. “Kjo është një deklaratë faktike,” tha ai. “Kjo digë është plotësisht funksionale për shumë vite, por tani kemi nivelin më të lartë të ujit të regjistruar ndonjëherë”.
Studimet e studiuesve kinezë dhe të huaj ndër vite, shtoi Shankman, kanë zbuluar se rezervuari i digës është shumë i vogël për të ulur ndjeshëm shkarkimin në rrjedhën e poshtme të rrjedhës gjatë përmbytjeve të mëdha, megjithëse ndihmon në zbutjen e përmbytjeve gjatë viteve normale.
/Me shkurtime nga CNN/ Panorama/
