Edhe pse shpikja e rrotës rreth 6000 vjet më parë revolucionarizoi gjithçka, nga transporti tek prodhimi i qeramikës, origjina e saktë e saj është ende një mister për arkeologët. Por një studim i ri duke përdorur teknika nga mekanika strukturore sugjeron se minatorët e bakrit në Europën Lindore mund të kenë qenë forca shtytëse pas tre risive kryesore në teknologjinë e rrotave që në vitin 3900 para Krishtit.
Dëshmitë arkeologjike të rrotave dhe automjeteve me rrota janë të bollshme në epokën e bakrit (rreth 5000 deri në 3000 p.e.s.) në të gjithë Europën, Azinë dhe Afrikën Veriore, duke përfshirë skena beteje të pikturuara në mure, rrota miniaturë, lodra për fëmijë, groposje karrosh dhe madje edhe referenca të hershme tekstuale për teknologjinë. Për shkak se rrota u adoptua kaq shpejt, është e paqartë saktësisht se ku dhe kur u shpik për herë të parë, ose nëse u shpik në mënyrë të pavarur në kohë dhe vende të ndryshme.
Ekzistojnë tre teori kryesore për origjinën e rrotës. Njëra sugjeron se për herë të parë u shfaq në Mesopotami rreth vitit 4000 para Krishtit dhe më pas u përhap në Europë. Një tjetër teori sugjeron se ajo u zhvillua rreth bregut pontik të Turqisë veriore rreth vitit 3800 para Krishtit. Teoria e tretë kryesore argumenton se rrota u shpik në malet Karpate midis viteve 4000 dhe 3500 para Krishtit dhe u përhap në drejtime të ndryshme prej andej.
Kjo teori e tretë, e paraqitur në vitin 2016 nga historiani Richard Bulliet, profesor emeritus në Universitetin e Kolumbias dhe bashkautor i studimit të ri, mbështetet në idenë se, rreth vitit 4000 para Krishtit, minerali i shumëkërkuar i bakrit ishte bërë më i vështirë për t’u gjetur, duke u kërkuar minatorëve të udhëtojnë thellë në miniera dhe të nxjerrin kontejnerët e mineralit. Modelet e karrove të epokës së vonë të bakrit që janë gjetur në rajonin e Karpateve janë drejtkëndëshe me anët trapezoidale – të ngjashme me makinat e minierave sot, shkroi Bulliet në librin “The Wheel: Inventions and Reinventions” (Columbia University Press, 2016).
Në një studim të botuar të mërkurën (23 tetor) në revistën Royal Society Open Science, Bulliet dhe bashkautorët Kai James, një inxhinier i hapësirës ajrore në Georgia Tech dhe Lee Alacoque, një inxhinier më parë në Universitetin e Illinois Urbana-Champaign, detajuan modelin e tyre se si ka të ngjarë të evoluojë rrota.
Duke filluar me njohuritë e tyre për sistemet e lashta të rrotave bazuar në provat arkeologjike, ekipi përdori mekanikën llogaritëse dhe shkencën e projektimit për të hetuar se si njerëzit mund të kenë kthyer një grup rrotullash të thjeshta në një sistem rrota dhe boshti. / Live Science – Syri.net
