Skandalet e kontratës/ 7 bashki aksionere dhe klienti tek inceneratori i Elbasanit
Mbi një det të trazuar apo të qetë kjo pamje dhe këto pulëbardha do të ishin parajasa që cdo familje do të donte të shihte në muzgun e mbrëmjes. Por nëse zbulojmë gjysmën tejtër të realiteti këta shpend janë mbi mbetje të kontaminuara që ushqehen në këtë territor të inceneratorit të Elbasanit një oaz i fëlliqur është kthyer tashmë
Por a i duhej një incenerator i tillë i ndërtuar në atë vend në Elbasan?
Dampa e Paperit kishte një depozitim 100 vite pa ndërtuar fare incinerator. Elbasani pati 2 studime njëri studimi për mbetjet ishte në landfillin e Papërit, objekti ishte në uzinën nr. 12 në Kombinatin Metarlurgjik dhe ishte bërë dhe studimi i vizibilitetit që ishte parashikuar dhe që për 100 vite Elbasani dhe bashkitë e tjera mbetjet do t’i kalonin në këtë landfill, por nga ana tjetër një grup pune i Bashkisë së Elbasanit gjykoi që të ndërtohej në dampën e TEC-it por jo me studim të thelluar në këto kushte landfilli ekzistues për një kohë prej 5 vitesh është i bllokuar.
Sipas inxhinierit Beqir Kila “inceneratori që është ndërtuar nuk është në parametrat teknik që duhet të plotësojë”.
Një lagje e tërë pranë impiantit të përpunimit të mbetjeve jeton dhe mbijeton si të ishin inekzistent për shtetin dhe pushtetin vendor.
Një nga banotët e zonës shprehet: “Këtu po na merret fryma. Nuk duhet të ishte vendos inceneratori”.
Më tej, inxhinieri Beqir Kila shton: “Ky landfill nuk i plotëson kushtetet teknike në asnjë drejtim, gjithë tymrat që nxjerr dhe shkarkohen për banorët përreth, është problem serioz”. Këtij venddepozitimi i është vënë flaka që të ulet sasia e mbetjeve. Janë të gjitha materiale kanceroze kështu që për banorët është problem serioz, plus ndotjen e lumit Shkumbin dhe florën dhe faunën kjo zonë është e dëmtuar, shumë e dëmtuar. Një katastrofë mjedisore ndotja në lumin Shkumbin që më pas shkarkohen deri në detin Adriatik. Peshqit që mund të kapin amatorët janë të toksifikuar kanë element të rëndë në përbërjen e tyre, Çfarë ndikon direkt në shëndetin e njerëzve që konsumojnë këta peshq që kapen në ujrat e Shkumbinit.
Pa asnjë lloj trajtimi paraprak, gropat janë mbushur dhe janë kthyer në male.
Inxhinieri Beqir Kila u shpres se: “Për qytetarët e Elbasanit evadimi i tyre në një vend tjetër që shumë, shumë i mirë për qytetarët e Elbasanit, por ia hoqëm Elbasanit dhe ia çuam zonave përreth në rrethinat e ish-Kombinatit Metalurgjik i çuam veç ndotjen nga ajri edhe ndotjen me landfill”.
Prej muajsh të gjitha mbetjet e bashkive të Qarkut Elbasan që po depozitohen në landfill nuk po trajtohen, duke krijuar një mal me plehra që po rrezikojnë një krize të re mjedisi në Elbasan.
Inxhinieri Beqir Kila sqaron më tej se: Këto mbetje krijojnë probleme dhe me ujrat nëntokësore. Fashtarët e zonës kanë hap puse. Ndoten ushqimet që merr kafsha e më pas e merr njeriu. Nga një studim me institutin e Gjermanisë dhe Institutin e Tokave në Institutin Bujqësor ëhstë zonë e e kontaminuar e gjithë sipërfaqja. Me elemente toksik dhe të rrezikshme plumbi, kromi, kaliumi etj”.
Landfilli po kthehet në një gropë financiare dhe një burim rreziku potencial pasi mali me mbetje ka riskë për shpërthime zjarresh dhe infeksionesh. Sipas inxhinerit Kila “vend depozitimi mbetjesh i është vënë flaka për të ulur nivelin i mbetjes ky. Djegia masive është shumë e vështirë të eleminohet flaka do ditë të tëra ju e dini se çfarë flake bën plastika”.
Duke u kthyer përsëri në vitin 2014 kohë e emergjencës mjedisore inxhineri Kika shton se “kjo është edhe një humbje e madhe ekonomike për vendin tonë”.
Që nga viti 2022, sasia e mbetjeve është shtuar në mënyrë të konsiderueshme, duke e rritur atë deri në 8 herë më shumë, një shqetësim që ka ngritur alarmin për ndikimin negativ në mjedis dhe shëndetin e qytetarëve.
Anëtarja e këshillit bashkiak Bianka Çopja u shpreh se: “2022 ka qënë e njëjta kontrat e2023 dhe 2024 e njëjta kontrate me të njëjtata kushte dhe objekt për sa kohë një kontrat nuk zbatohet pse duhte të firmoset”.
Inceneratori i Elbasanit i kushtoi buxhetit të shtetit 26 milionë euro dhe është më i vogli mes tre impianteve të planifikuara. Aktualisht, ky impiant është i vetmi që ka përfunduar nga tre kontratat e kushtueshme të partneritetit publik privat të qeverisë shqiptare, që po hetohen për korrupsion dhe pastrim parash nga Prokuroria e Posaçme, SPAK.
Gjashtë vite më vonë… Në kurriz të inceneratorit hapet një kompani.
Eco Elb është kompani e krijuar në 18.11.2021 dhe ka në objekt të aktivitetit “Grumbullimi, rehabilitimi dhe përpunimi i mbetjeve të ndryshme, organike, të ngurta, të gjelbërta,..etj, në territorin administrativ të të gjithë bashkive të Qarkut Elbasan. Trajtimi i mbetjeve me djegie (incenerator). Kompania trashëgoi inceneratorin e Elbasanit të ndërtuar nga Albtech Energy e cila kishte një kontratë të dorëzimit me çelësa në dorë të impiantit të djegies së mbetjeve në Elbasan.
Në dhjetor 2021 inceneratori i Elbasanit kaloi nën sekuestro.
Eksperti Pano Soko thotë: Që në sekuestron paraprake që u bë me shumë vonesë sepse u prit nga momenti që kaloi pronësia nga kompania tek Bashkia e Elbasanit, u prit që të sekuestrohej duke u bërë deri diku e pavlefshme sepse duhej të bllokohej aktiviteti në momentin e thithjes së fondeve nga shteti drejt kompanisë private.
Teksa janë dhënë dënime për një sërë personash të lidhura me këtë projekt.
Kontratat janë firmosur në mbledhjet e thirruara nga kryetari i Bashkisë së Elbasanit për çdo vit me të njëjtin objekt. Por nga 4 proceset e grumbullimi, rehabilitimi dhe përpunimi i mbetjeve të ndryshme, organike, të ngurta, të gjelbra dhe incenerimin të parashikuara vetëm grumbullimi i mbetjeve aktualisht kryhet duke u shkelur me të dyja këmbët kontratën e firmosur mes firmës dhe bashkive ku edhe këto të fundit janë aksionere.
Anëtarja e këshillit bashkiak Elbasan, Bianka Çopja thekson se: “Janë të gjithë janë përgjegjës sepse bashkitë janë edhe pronari edhe klienti në këtë incenerator”.
Ndërsa Pano Soko sqaron se: “Inceneratori i Elbasanit shërbeu që një grup njerëzish duke përdorur pushtetin finanaciar dhe politik për të arritur të përfitonin fonde publike në dëm të qytetarëve”.
Aksionerë të Eco Elb aktualisht janë Bashkia Cërrik me 8 për qind, Gramsh me 8 për qind. Elbasan 52 për qind, Peqin 8 për qind, Belsh 8 për qind, Librazhd 8 për qind.
Në kushtet e shkeljes së kontratës në mënyrë ciklike janë shkruar dhe rishkruar por Eco Elb është paguar sipas kontratës por punën e incenerimit edhe pse nuk e ka kryer.
Biank Çopja thotë për Vetting se “objekti i kontratës i lidhur mes 7 bashkive të Eco Elb sh.a ka 4 pika kryesore që është pranimi, përpunimi, grumbullimi dhe incenerimi. Në të vërtetë incenerimi nuk ka ndodhur, nga një përgjigje e ardhur nga Eco Elb sh.a. Në momentin që një nga këto pika nuk kryhet, duhej kryer ndërprerja e kontratës. Të 7 bashkitë nuk duhet të kalojnë asnjë fond pasi ky incenerator nuk po i përmbahet objektit të kontratës.
Mbetjet e riciklueshme që duhet të grumbulloheshin diku nuk gjenden dyshohet se janë shitur nën dorë pa fatura dhe paratë nuk dihet se ku kanë përfunduar.
Bianka Çopaj sqaron se: “Këto mbetje që trajtohen dhe ndahen janë mbetje që hapen ankande për t’u shitur në asnjë prej viteve 2022, as 2023 as 2024 nuk është kryer ankandi. Pyetja qendron ku janë këto mbetjet? Ndërkohë që janë grumbulluar diku këto mbetje, duhet të jenë grumbulluar diku, nuk besoj se janë brenda në incenerator të jenë lënë aty për 3 vite… Del pikërisht që janë shitur privatisht dhe këto pagesa të jenë marrë privatisht dhe këtë e sqaron vetëm Eco Elb dhe në përgjigjen e tyre sqaron se nuk ka pasur ankand dhe as nuk ka asnjë prodhim energji”.
Inceneratori që “dogji” 26 mln euro, s’ka prodhuar asnjë kilovat për 2024. Eksperti: Kur u vu në punë, harxhonte më shumë energji se sa prodhonte
Kodrina e mbetjeve është fakti i pakkontestueshëm i një inceneratori që mezi mbajti ndezur llambat e tij me energji elektrike. Inxhinieri Beqir Kilo shprehet se: “Pika parë, ky incenerator nuk realizon djegien e mbetjeve në kushtet optimale. 2) Ky incenerator, nuk shkatërron dioksinat që janë substianca kanceroze. Së treti, ujrat, nuk kanë impiant të trajtimit të ujrave dhe e katërta nuk është menduar çfarë do bëhet me hiret e nxjerra në këtë incenerator. Dhe pesë, inceneratori aktual harxhon më shumë energji se sa prodhon në kohën që ka punuar se tani nuk punon.
Në një përgjigje zyrtare të dhënë nga Administratori i inceneratorit theksohet se për vitin 2022 inceneratori ka funksionuar 24 ditë. Për vitin 2023 ka punuar 7 muaj ndërsa për vitin 2024 nuk ka punuar asnjë ditë në incenerim.
Inceneratori i Elbasanit fiku turbinat dhe kaloi në remont. Nuk dihet se çfarë e shkaktoi defektin dhe sa kushton riparimi i tij. Sipas anëtares së Këshillit Bashkiak Elbasan, Bianka Çopja: “Për sa kohë një impiant është i fikur përse duhet të paguhet punonjësi”?
Po ashtu, pa përgjigje mbetën edhe pyetjet se kur do të vihej në punë inceneratori dhe çfarë do të bëhet me malin e mbetjeve të patrajtuara në landfill kur të rindizen turbinat
Në të gjithë këto kontrata të firmosura dhe që shkelen nga Bashkia e Eelbasanit nuk ka dijeni se çfarë ndodh. Sipas anëtares së Këshillit Bashkiak Elbasan, Bianka Çopja: “Përgjigjja nga Bashkia Elbasan na erdhi se nuk kishte asnjë informacion për inceneratorin e Elbasanit ndërkohë Eco Elb ka kthyer përgjigje se e ka njoftuar Bashkinë dhe nxjerr kompetencat e nevojshme se ky incenerator nuk punon”.
“Inceneratori që ne kemi nuk ka teknologji për djegien e nevojshme. Duhet të arrijë temperaturën e nevojshme që të shkatërrohen dioksinat që shkarkohen në ajër, nuk prodhon energji, përkundrazi duhet të fusësh energji që të punojë”, tha eksperti Beqir Kila.
Pavarësisht se janë shpenzuar një mal me para Këshilli Bashkiak i Elbasanit kërkon të harxhojë edhe 2 miliard të tjera për të hapur një pikë të re landfilli.
Antarja e këshillit bashkiak theksoi se: “Paradoksi më i madh ka ndodh në mbledhjen e fundit të Këshillit Bashkiak kishin shtuar një memo me idenë për të ndërtuar një landfill të dytë për të kaluar dhe 2 milionë euro të tjera”.
Aktualisht Eco Elb çel dhe mbyll tendera, merr edhe pagesa për ccdo ton mbetje që dergohen në këtë landfill. Likuiditet parash që qarkullojnë në po të njëjtat Bashki pasi rezultojnë aksioner. Që nga xhepi i majt japin dhe në xhepin e djathtë përfitojnënë bazë të përqindjes.
“Ne kemi të bëjmë me një incenerator që nuk është duke djegur mbetje, por është duke djegur paratë e taksapagusve të Elbasanit dhe 7 bashkive”, sqaron Bianka Çopja për Vetting.
Ka të bëjë me shpërdorim detyre për faktin që bëjnë njoftime përkatëse duke bërë njoftime përkatës, tendera me flamur të kuq me vetëm një pjesëmarrës dhe ai pjesëmarrës është fitues.
“Kompania ECO-ELB sh.a, me administrator Leli Kajën, e cila ka në menaxhim inceneratorin e Elbasanit, rezulton që në vitin 2023, të gjithë tenderët që ka kryer, t’i ketë pasur me flamuj të kuq, që do të thotë, ose kanë qenë tendera pa garë, ose me shkelje të tjera gjatë procesit të prokurimit. Janë vetëm me një pjesmarrës dhe ai është fitues”, sqaron Bianka Çopja.
Skandali i inceneratorit të Elbasanit/ Eco Elb tendera me “flamur të kuq”, fitues shpallet ofertuesi më i shtrenjtë Ergi sh.p.k
Tenderi për menaxhimin e mbetjeve pa garë
Në fund të Marsit 2023, shoqëria publike “Eco-Elb” shpalli tenderin, me objekt “Shërbim-Menaxhim mbetjesh urbane, në landfill, Inceneratori i Qarkut Elbasan (me makineri të rënda)”. Fondi limit për këtë procedurë ishte 39.045.600 lekë të reja.
Në dokumentat zyrtare, jepet edhe argumentimi për zhvillimin e këtij tenderi. “Shoqëria Eco-Elb sh.a., e cila kryen menaxhimin e Inceneratorit dhe Landfillit të Elbasanit, duke qenë një shoqëri e re, nuk i zotëron këto mjete të nevojshme për operimin e inceneratorit dhe landfillit, prandaj është e nevojshme që ky shërbim të mbulohet me anë të një kontrate shërbimi nga të tretë”, thuhet në dokumentat e miratuar nga administratori Leli Kaja.
“Në këtë prizëm e shoh dhe veprimet e bashkisë së Elbasanit duke e editur fare mirë që këto fonde vetëm qytetearëve nuk do i shërbejnë” thekson Pano Soko ekpert i ekonomisë për “ Vetting” .
Në tender rezulton se ka marrë pjesë vetëm shoqëria “Ergi” shpk dhe ka fituar kontratën me ofertën 39.030.300 ose 0.999 përqind e fondit limit (vetëm 15 mijë lekë më pak se fondi limit).
Kompania “Ergi” sh.p.k është krijuar në vitin 2000. Ajo zotërohet nga Nuri Balla dhe është me seli në Elbasan.
Inceneratori i Elbasanit kërkon të blejë 525 mijë euro makineri: Jemi shoqëri e re, nuk i disponojmë mjetet
Kompania që ka nën administrim inceneratorin e Elbasanit Eco Elb ka parashtruar nevojën e saj për mjete të rënda në funksion të shërbimit të menaxhimit të mbetjeve urbane.
Një procedurë e fundit prokurimi e çelur nga kjo kompani ka në objekt të kontratës pikërisht këtë “Shërbim-Menaxhim mbetjesh urbane ne landfill (Makineri të rënda)” me një fond limit 525 mijë euro.
Në dokumentet që janë vënë në dispozicion nga kompania nënvizohet se mjetet mund të jenë për shitje apo dhënie me qira teksa kontrata do të jetë me një afat 12 mujor nga data e lidhjes.
Në seksionin formulari i termave të referencës kompania parashtron cilat janë nevojat e saj konkrete dhe arsyeja pse këto mjete nuk disponohen duke argumentuar se Eco Elb është një shoqëri e re.
Shoqëria ECO-ELB sh.a. e cila kryen menaxhimin e inceneratorit dhe landfillit duke qenë një shoqëri e re nuk i zotëron këto mjete të nevojshme për operimin e inceneratorit dhe landfillit prandaj është e nevojshme që ky shërbim të mbulohet me anë të një kontrate shërbimi nga të tretë”, thuhet në dokument.
Ky tender ka rezultuar me flamur të kuq për shkakun se janë skualifikuar të gjithë operatorët konkurues madje është skualifikuar edhe oferta më e ulët duke rezultuar fituese kompania me ofertën më të kushtueshme. Subjekti Ergi sh.p.k fiton përsëri tenderin.
Por kush është kompania Ergi sh.p.k?
“Ergi sh.p.k” nuk është një kompani e panjohur për opinionin publik, pronari Nuri Ballën në vitin 2017 ka qenë nën hetim prej Prokurorisë së Elbasanit. Në atë kohë akuza nisi të ashtuquajturin megaoperacion hetimor për burimin e pasurisë së 67 personave, midis të cilëve gjendeshin edhe të afërm të ish- kryebashkiakut Qazim Sejdini.
Lista voluminoze përmbante edhe emra të biznesmenëve të ndryshëm dhe të njohur si të fuqishëm në Elbasan, ku ndër ta ishte edhe Nuri Balla.
Firma e Nuri Ballës është e njohur për tenderët që zhvillohen nga kryebashkiakët e Juglindjes. Kujtojmë se, më 19 qershor 2023, shoqëria “ECO-ELB” e bashkisë Elbasan, që ka në administrim landfillin dhe inceneratorin “Albtek Enery”, i ka dhënë firmës “ERGI Sh.p.k”, të drejtën e modifikimit, testimit dhe ndezjes së inceneratorit të Elbasanit.
Eksperti i ekonomis Pano Soko shprehet: Nuk ka një instittucion që mendon si ti japi zgjidhje mbetjeve këta janë fshehur tek inceneratori përpiqen të marrin ndonjë lekë të fitojnë ndonjë lejkë se e ekanë pasur të shtruar rrugën.
Ndërsa sipas dosjeve në e Prokurorinë Elbasan dhe në SPAK, e gjithë familja “Balla” janë nën hetim për evazion fiskal. Edhe njëherë tjetër shohim se si paratë e taksapaguesve përfundojnë në duart e personave të .
Tenderi “pa garë”
Për të kryer funksionet e saj, “Eco-Elb” ka lidhur një kontratë shërbimi me subjektin privat “Ergi” shpk. Kjo e fundit ka për detyrë që të kryejë menaxhimin e mbetjeve në landfill dhe ndarjen e tyre sipas llojit.
“E para nuk bëhëet seleksionimi tamam tamam në fushën e embetjeeve po të shkosh ta shikosh e cila ëhstë e bllokuar në këto kushte atë detyrim ligjor për ndarjen dhe seleksionimin e ekëtyre mbetjeve dhe të shfrytëzohen këto mbetjee ndërsa pjesa tjetër do digjej në incenerator nuk ëhstë arrirr. Thekson eksperti Beqir Kilo”
Ekzistojnë dyshime se shoqëria “Ergi” nuk e ka kryer shërbimin e kontraktuar. Prokurorët e kanë ngritur këtë dyshim, bazuar në kqyrjen e situatës në terren dhe, sidomos, analizave mbi rastet e zjarreve.
Bianka copaj antare e ekëshilit bashkiak hedh drit mbi zjarrvënies: Ka pas zjarrveni por ne te vertet zjarri ëhstë vendosur për të ulur nivelin e mbetjebve në incenerator
Në fund të Marsit 2023, shoqëria publike “Eco-Elb” shpalli tenderin, me objekt “Shërbim-Menaxhim mbetjesh urbane, në landfill, Inceneratori i Qarkut Elbasan (me makineri të rënda)”. Fondi limit për këtë procedurë ishte 39.045.600 lekë të reja.
Në dokumentat zyrtare, jepet edhe argumentimi për zhvillimin e këtij tenderi. “Shoqëria Eco-Elb sh.a., e cila kryen menaxhimin e Inceneratorit dhe Landfillit të Elbasanit, duke qenë një shoqëri e re, nuk i zotëron këto mjete të nevojshme për operimin e inceneratorit dhe landfillit, prandaj është e nevojshme që ky shërbim të mbulohet me anë të një kontrate shërbimi nga të tretë”, thuhet në dokumentat e miratuar nga administratori Leli Kaja.
Në tender rezulton se ka marrë pjesë vetëm shoqëria “Ergi” shpk dhe ka fituar kontratën me ofertën 39.030.300 ose 0.999 përqind e fondit limit (vetëm 15 mijë lekë më pak se fondi limit).
Kompania “Ergi” shpk është krijuar në vitin 2000. Ajo zotërohet nga Nuri Balla dhe është me seli në Elbasan.
Hetimet për landfillin Elbasan
Pak ditë më parë, për hetimet që po zhvillohen nga Prokuroria e Elbasanit për veprimtarinë e kompanisë publike “Eco-Elb” në landfillin e qytetit.
Hetimet e nisura prej mëse një viti nga Prokuroria e Elbasanit për “shpërdorim detyre” dhe “menaxhim mbetjesh” duket se kanë arritur në emra konkretë. Landfilli dhe inceneratori (jo-funsional) i Elbasanit menaxhohen prej vitit 2021 nga kompania publike “Eco-Elb”, e administratuar nga Leli Kaja.
Ndërkohë, fusha e mbetjeve është e ezauruar dhe zjarret e përfshijnë herë pas here, duke lëshuar tym toksik në të gjithë qytetin e Elbasanit.
Pano SOKO Sqaron se: “natyrisht do duhet patjetër të gjendej një zgjidhje këtyre mbetjeve —=
Prokuroria e Elbasanit ka nisur hetimin një vit më parë, bazuar në referimet e përcjella nga Drejtoria vendore e Policisë, pas identifikimit të shtimit të rasteve të djegies së pakontrolluar të mbeturinave.
Grupi hetimor ka dyshime se zjarrjet mund të jenë të qëllimshme, për të ulur sasinë gjigande të mbetjeve që janë grumbulluar tashmë në landfill.
Nga ana tjetër, hetuesit duket se kanë ngritur dyshime edhe mbi fiktivitetin e një kontrate të nënshkruar mes “Eco-Elb” dhe një kompanie private, e cila duhet të kryejnë ndarjen e mbeturinave sipas llojit.
Nga vëzhgimet e Policisë Gjyqësore ka rezultuar se kompania private nuk e ka kryer shërbimin e kontraktuar.
Tenderi tjetër
Tenderi i rihapur për herë të tretë në sistemin e Agjencisë së Prokurimit Publik në datë 9 shkurt 2024 dhe me parashikimin për tu mbyllur në datë 20 shkurt ka përfunduar sërish në Komisionin e Prokurimit Publik në datë 13 mars.
Sipas të dhënave të bëra publike në faqen e KPP duket se kundërshtimi lidhet me vlerësimin që është bërë nga ana e komisionit të vlerësimit të ofertave për procedurën që ka një fond limit prej 3 milionë lekë.
Më herët KPP rrëzoi procedurën e hapur nga ECO Elb nën argumentin se dokumentet e tenderit ishin në kundërshtim me dispozitat ligjore në fuqi për prokurimin publik.
“Komisioni i Prokurimit Publik thekson, se kriteret e veçanta për kualifikim, specifikimet teknike nga autoriteti kontraktor duhet të përcaktohen të qarta, të sakta dhe në përputhje me legjislacionin në fuqi, me qëllim që të kryhet një vlerësim i drejtë dhe jodiskriminues, duke mos penguar pjesëmarrjen në një procedurë prokurimi, si dhe t’i japin mundësi ofertuesve të përcaktojnë objektin e kontratës “do të nënvizonte Komisioni.
E njëjta procedurë shfaqi probleme edhe në fazën e parë kur Eco Elb njoftoi dy procedura në sistemin e Agjencisë së Prokurimit Publik të cilat pasi kaluan disa hallka dhe u ankimuan në KPP ku ky i fundit i riktheu për rishpallje duke argumentuar se ECO Elb nuk kishte respektuar detyrimet që lidheshin me respektimin e hallkave të ankimimit.
Juristja Hysaj sqaron se: Padiskutim që nëse është paguar dhe nuk ka kryer shërbimin duhet të kryejnë ndërprerjen e kësaj kontrate.
Bianka Çopja u shpreh se: “Kemi të bëjmë me shpërdorim detyre të ardhuar që shkojnë për një shoqëri që nuk funksionon për një katastrofë mjedisore të tmerrshme”.
Bashkia Prrenjas
Inceneratorët që dolën si ny je e korrupsionit vazhdojnë të jenë burim tenderash për kryebashkiakët, pavarësisht se nuk janë në funksion. Në këtë situatë kryebashkiaku i Prrenjasit, Nuri Belba, vazhdon të bëjë shpenzime me pretendimin që po pastron qytetin dhe plehrat i dërgon në inceneratorin e Elbasanit.
Fillimisht sqarojmë se përmes këtij tenderi Belba po merr para shtesë për qytetarët pavarësisht milionave që paguhen për pastrimin, mbledhjen dhe depozitimin e plehrave të qytetit. Dërgimi i plehrave në incenerator ka dalë si shpenzim shtesë pas urdhrit të qeverisë që të gjitha bashkitë e qarkut t’i çojnë mbetjet në Elbasan.
Bëhet fjalë për prokurimin me objekt ‘Transporti i mbetjeve urbane për në Incenerator (Elbasan)’. Dhe kjo kontratë që mbulon vetëm 6 muaj u kushton qytetarëve të Prrenjasit 46 milionë lekë.
Prokurimi është shpallur me 12 qershor 2024 dhe me 24 qershor është mbyllur afati për dorëzimin e ofertave. Është lënë vetëm 12 ditë kohë pasi duket që Belbës i ka mjaftuar oferta që ka dorëzuar kompania REJ” shpk, në pronësi të Luan Kaprit.
Normalisht tenderi duhej anuluar për mungesë konkurrence, por Belba vendosi t’ia falë kontratën Kaprit dhe më datë 8 korrik 2024 është publikuar dokumenti në sistem dhe Agjencia e Prokurimeve Publike ka vazhduar me regjistrimin normal të saj. Ndërkohë Open Data Albania i ka vendosur tenderin ‘Flamurin e Kuq’, që është shenja e riskut të korrupsionit.
Si nisi historia e abuzimit me koncesionin
Pavarësisht propagandës për teknologjinë dhe zgjidhjen që do të ofronte në përpunimin e mbetjeve, në këto gjashtë vite impianti nuk ka dhënë rezultatet e premtuara. Inceneratori është ndezur me hope duke zhbërë premtimin madhor për “rilindjen” mjedisore të Elbasanit që ka rritur malin me mbetje të patrajtuara. “Kemi të bëjmë me katastrof mjedisor e duke krijuar një mini krast të dytë në elbasan buzë lumit shkumbin dhe vetëm nga ambienti ku rrin kalojn ë në lum dhe më pas në det dhe kalon një problem më madhor se për qytetearët e e Elbasanit”, u shpreh Bianka Çopja.
Që arritëm në këtë pikë ku nuk ka më kthim pas ka pasur një pikë fillimi më herët. Pasditja e 8 shkuritti të vitit 2014 do të sillte 1000 forca ushtarake dhe 76 mjete rrugëve të vendit nën moton “Shqipëria është e të gjithëve, ta mbajmë atë të pastër”. Aksioni ishte urdhëruar nga ministri i Mbrojtjes, në kuadër të një emergjence mjedisore.
Elbasani, një ish-qytet industrial u pranua si fakt nga institucionet dhe bashkia si qyteti më i ndotur dhe u shfrytëzua emergjenca. Një kërkesë e dërguar nga pushteti vendor u pranua nga Ministria e Mjedisit ky propozim për ndërtimin e një inceneratori me ndihmën e një bashkëpunëtori privat. Pa kaluar 24 orë u pranua kërkesa për ta mbështetur financiarisht projektin.
Juristja Hysaj sqaron më tej: “Kontrata në momentin fillestar kur është lidhur ka rezultuar se brenda ditës është hartuar draft-kontrata, është firmosur brenda ditës, dhe është konfirmuar për këtë lloj koncesioni dhe është lidhur marrëveshja për 7 vite për këtë lloj koncesioni”.
Ditën tjetër kompania Integrated Technology Service (ITS) sh.p.k kishte përgatitur raportin për incenerator të mundshëm në Elbasan, parametrat teknikë të të cilit përputheshin plotësisht me propozimin e Kryetarit të Bashkisë. 1 ditë më pas në derën e Ministrisë së Mjedisit troket kompania Alb Tek Energy.
Komisioni prej 7 anëtarësh pas një muaji njoftojnë koncesionin e ndërtimit të inceneratorit. Data dhe ngjarje të ngjeshura dhe të shpejta madje shpallja e emergjencës mjedisore sipas ekspertëve ka hije dyshime se realisht emergjenca u përdor dhe stis enkas.
Faktikisht shpallja e emergjencës mbështetej edhe në një tjetër argument, në vendimin për shpalljen e emergjencës mjedisore kombëtare. Vendimi ishte marrë nga Komiteti i Menaxhimit të Integruar të Mbetjeve (KMIM), në 5 shkurt të vitit 2014. Të paktën, kështu ishte deklaruar publikisht.
Partive të interesuara Bashkia u ka kthyer përgjigje se nuk e disponon një dokument të till në arkivë. Ia kërkuam edhe këtë dokument Bashkisë, pasi ky vendim ishte në themel të bazës ligjore mbi të cilin mbështetej vendimi i Këshillit. Por bashkia më informoi se as ky dokument nuk ndodhej në arkivë.
Ka dyshime të arsyeshme se vendimi për shpalljen e emergjencës mjedisore dhe nxjerrja e Forcave të Armatosura për pastrim nuk ekzistonte se dhe se emergjenca nuk ka qenë shpallur kurrë. Por kishte dhe një tjetër problem. Këshilli Bashkiak nuk mund ta shpallte emergjencën. Këtë të drejtë e kishte vetëm Komiteti (KMIM). Bashkia mund t’ia propozonte Komitetit (KMIM), por jo ta shpallte vetë. Kësisoj, Komisioni për dhënien e koncesionit, luajti mes dy emergjencave: një emergjencë prej bashkisë dhe një tjetër prej KMIM. Këtë të dytën e mori të mirëqënë.Për të parën, pushteti vendor nuk legjitimohej që të shpallte emergjencë, as civile, as mjedisore.
Në tridhjetë vjet mungesë menaxhimi të mbetjeve urbane, çdo zgjidhje e skajshme gjykohet e pranueshme. Mungesa e përvojës ishte një e vërtetë publike, përderisa vendi nuk kishte patur inceneratorë. Por Ministria mund të kontraktonte ekspertë të jashtëm. Ajo që ndodhi në shqipëri ishte affer korruptive u bën bashkë për të gjetur një forëm për të marr para u shpreh eksperti Pano Soko
Kompetencat që i dhanë vetes dhe prokurimi pa shpallje në tavolinë
Në vitin 2014, zbatimi i projekteve për infrastrukturën e mbetjeve urbane dhe sigurimi i burimeve të financimit për trajtimin e tyre, nuk ishte përgjegjësi e Ministrisë së Mjedisit, por e Ministrisë së Transportit dhe Infrastrukturës. Ministria e Mjedisit kishte përgjegjësinë e monitorimit të mbetjeve, por jo përpunimin e tyre. Pra, puna e Komisionit për dhënien e koncesionit dhe më tej, dhënia e të drejtës për ndërtimin e inceneratorit prej Ministrisë së Mjedisit, ishte e paligjshme, nëse nuk ekzistonte më parë një vendim i qeverisë i cili e caktonte Ministrinë e Mjedisit qartësisht si autoritet kontraktor. Komisioni duhej ta dinte këtë, ndaj dhe kërkoi ndihmën e Agjencisë së Prokurimit.
Çështja e dytë lidhej me procedurën e prokurimit. Komisioni përmendte procedurën “me negocim”, një procedurë e cila aplikohej rrallë dhe nën kushte të veçanta.
Juristja Hysaj sqaron se: “Nuk ëhstë e ligjshme kjo lloj forme por të shikohet në raport me të gjithë kohën dhe mënyrën për lidhjen e këtyre kontratave duket se ka pasur një studim paraprak në lidhje me shfrytëzimin e të ardhurave të paligjshme dhe mënyrën e shfrytëzimit të tyre”.
Kjo praktikë konkurrimi është anti-ligjore pasi Kompania Albtek Energy paraqiti ftesën për ofertë për procedurën “negocim pa shpallje paraprake të njoftimit” për ndërtimin e inceneratorit të Elbasanit. Mbetet në errësirë se si lejoi qeveria që Ministria të merrte guximin për t’i dhënë vetes të drejtë kur ligji nuk e lejonte dhe për më tepër kur duhej ta mbështeste edhe me para.
Pse nuk u njoftua, as në Buletinin e Njoftimeve Publike të APP-së?
Rregullat e prokurimit parashikonin përdorimin e kësaj procedure “në rastin e një emergjence mjedisore, të shkaktuar nga ngjarje e paparashikuar dhe që nuk i ngarkohen autoritetit kontraktor”.
“Kanë vendosur disa rregulla dhe kritere që përcaktojnë formën e emergjencës mjedisore gjithashtu kanë vendosur rregulla që përfshijnë politikën nuk e di se për çfarë duhej në një kontratë koncesioni duke u ndikuar nga politik pra në një kontrat civile të ketë përshkrim për ndikime politike. Çfarë do të thotë risk politik të gjithë pjesëmarrësit e kanë ditur që po shkelnin ligjin institucionet pjesmarrëse dhe për të përjashtuar faktin e nënëshkrimit dhe konfirmimin brenda një dite kanë bërë tek përshkrimet e eriskut ngjarjet apo ndikimin politik. Po të shohësh të drejtat dhe detyrimet kupton që koncesjonari ka shumë të drejta ndërkohë autoritet kontraktor nuk ka asnjë të drejtë ka vetëm detyrime”, shprehet juristja Hysa.
Është fakt publik, se situata e rënduar mjedisore në Elbasan nuk ishte pasojë e ngjarjeve ekstreme, të paparashikuara; as pasojë e moszbatimit të kërkesave ligjore nga bashkia. Arritja e një procedure të mbyllur për eleminimin e konkurrencës apo kompanive të tjera në garë dhe stopuar aplikimin e teknologjivealternative për inceerimin e mbetjeve urbane. Kjo procedurë ishte një përjashtim i kontrollit të agjencive të pavarura Kushtetuese. Ligji për koncesionet ngarkonte Agjencinë e Trajtimit të Koncesioneve (ATRAKO) që t’i ndihmonte autoritetet kontraktore në vlerësimin e projekteve koncesionare.
I vetmi që e mori seriozisht emergjencën ishte partneri privat, kompania Albtek Energy.
Kompania pa eksperiencë mori koncesionin
Për të marrë një kontratë koncesionare, që vlen disa dhjetëra milionë euro, duhet të kesh një eksperiencë të caktuar. Pra, duhet të kesh kryer në momentin e firmosjes së kontratës disa punime të ngjashme. Në momentin që kjo kontratë firmoset, kjo firmë shkon dhe kontrakton një kompani italiane. Në fakt kompania që ka sjellë inceneratorin e Elbasanit, është një furnitore nga Italia. Nuk është kompania që ka firmosur kontratën.
Kontrata është firmosur nga kompania Albtek Energy, e cila ka zero eksperiencë në fushën e inceneratorëve dhe trajtimin e mbetjeve, deri në momentin që ka lidhur kontratën me qeverinë shqiptare. Dhe më tej punimet janë kontraktuar nga kompania ITS (Integreted Energy Services) e Klodian Zotos, i cili deri në atë kohë nuk ishte marrë me asgjë tjetër, vetëm me matësat e ujësjellësave apo me kompani zinxhir, që lidheshin me çështje rrjetesh, fibrash optike të lidhura me Mirel Mërtirin.
Por kompanisë i mungonte edhe kapitali
Pasi arrititi të siguroi kontratën kompania shkon dhe merr kredi në një bankë të nivelit të dytë, pasi ka marrë një kontratë nga qeveria shqiptare dhe kjo zgjidhet nga një barrë siguruese.
Por, kush i paguan këto para, kur kompania nuk ka mundësi financiare?
Pra, kush e paguan këstin e kredisë? Se në momentin që merr një kredi me miliona euro siç është në rastin e Albtek Energy, të incenerarotit të Elbasanit, do të duhet të fillosh të paguash këstin, i cili shkon nga 500 apo 700 mijë euro në muaj. Kalojnë pak muaj dhe është qeveria shqiptare që i paguan paratë kompanisë Albtek Energy, sipas kontratës.
Eksperti Pano Soko sqaron se: “Inceneratori i Elbasanit po qëndron aty si një vrimë e zezë që pop vazhdon aty të thith fonde publike”.
Eksperti Beqir Kila thekson se: “Janë rreth 1.5 milionë tonë mbetje që janë në kushte të presionit temperaturës ato sa vinë dhe sa vinë elementet e rrezikshme që ato kanë i kalojnë nëpërmjet ujrave nëntokësor në lumin e Shkumbinit”.
Sot që flasim në këtë incenerator janë një numër shumë i lartë punonjësish që paguhen për një ndërmarrje që nuk punon prej kohësh. Anëtarja e Këshillit Bashkiak u shpreh se: “Pse duhet që punonjësit të jenë në punë punonjësit të shtohen pagesat të kalojën këto para nga busxheti të merren dhe të gjitha bilancet të dalin me humbje pra duhet të shkëputej të gjitha bashkitë duhet të mblidhen për ta shkëputur”.
Para që shpërdorohen ndërkohë banorët dhe lumi Shkumbin po klith për ndihmë, por zëri i tyre i dobët përball babëzisë është shumë i vogël për të ndryshuar dhe zhbërë malin e gjigant të mbetjeve.
(BalkanWeb)
